توضیحات

کتاب شرک

نویسنده، محقق و نظریه‌پرداز: محمدرضا پورحقانی

توحيد را نمي‌توان شناخت مگر ضد آن يعني شرك را شناسايي كرد

هدف توحيد است ولي بينش و عمل شرك‌آلود چون موريانه توحيد را پوچ و بي‌محتوا مي‌كند. زيرا شرك گناهي نابخشودني است. انسان هميشه در تلاش بوده كه فقط يك خدا را بپرستد كه خالق است اما پديده خواب كه همواره با بشر است با اشتباه بزرگ او، وارد اعتقاداتش مي‌شود و باعث مي‌گردد كه پيام خداوند با ارسال پيامبران هم نتواند پايدار بماند.

پنداري ساده‌لوحانه است كه بشر اشياء چوبي و سنگي و فلزي را مي‌پرستيده است، بلكه او اشياء را نمود حلول ارواح مقدس اجداد ديني، ملي يا قبيله‌اي مي‌دانسته و از اجداد و پدرانش آموخته كه در مقابل آن نمودها دعا كرده و حاجت بطلبد. او براي برقراري ارتباط با خدا به منظور مقابله با ترس و رفع نياز دنيايي يا بخشش آخرتي، ارواحي را به وساطت مي‌كشاند. تصور وجود روح در بت و قبر و مراجعه به منظور واسطه او با خالق و جمع كردن ناديده‌هايي غير از خدا در دعا و طلب حاجات، همواره با انسان بوده است. هدف بشر تقرب به خالق يكتا بوده ولي در عمل، روح پرست شده و اعمال پرستش‌آميز او پديده شرك را آشكار كرده است.

خرافه‌ها، اعتقادات و بينش‌هايي شرك‌آلود هستند و علت ظهور پيامبران هم تلاشي در ارائه دين پاك يعني نفي شرك بوده است. اصل توحيد با رد شرك است. اگر شرك شناخته و نفي نشود، تنها رنگ‌آميزي ديني در اصلاح ديني رخ داده است، چون توحيد با نفي شرك شروع مي‌شود (لا اله الا الله).

در خصوص شرک تحقیقات بیشتری می‌طلبد. تفکر مسلمانان به شرک، به بت‌پرستی برمی‌گردد. در حالی که در قرآن، بت‌پرستی یکی از نمونه‌های شرک است. بحث شرک در آیات قرآن بسیار عمیق‌تر از آن است که با یک نمونه تاریخی یعنی بت‌پرستی که به زمان پیامبر می‌رسد، کنار گذارده شود. شرک بایستی به لحاظ تاریخی، چه در ادیان و ملل و چه در اسلام تحقیق شود و علت مراجعه به نمادهای شرک، ریشه‌یابی شود. در بررسی‌های علم ادیان، ریشۀ فکری اعتقاد به خدایان متعدد با آن چه در تاریخ مذاهب تحلیل می‌شود متفاوت است. مذاهب این اعتقاد را ناشی از جهل مشرکان می‌دانند در حالی که در علم ادیان با تحلیل روان‌شناسی و جامعه‌شناسی، ریشۀ این اعتقاد را در خود انسان می‌جویند.

مصلحان ديني با تطبيق آموزه‌هاي خود و نگاه روز به اسلام، سعي در ابتذال‌زدايي ديني داشته‌اند و با بازگويي ديني با هدف احياي تفكر ديني، تلاش در بازنگري اسلام انقلابي داشته‌اند. اما نگاه آن‌ها به قرآن تحقيقي نبوده بلكه در مباحث خود به روش سنتي، از آيات و با استناد به احاديث و روايات استفاده  مي‌نمودند. اصرار آن‌ها براي بازگشت به قرآن، بدون كار تحقيقي، تأكيدي بي‌ثمر است. اگر دين در قرن حاضر با تئوري جديد و طرحي نو به حل مشكلات و ايجاد تغيير در فلسفه و بينش انسان و جامعه نپردازد، هر بازنگري ديني، تلاشي بي‌ثمر خواهد بود و مجدداً به تفكر سنتي باز خواهد گشت.